| Wyszukaj publikacje zawierające tekst: | |||
| wersja do druku |
| Skutki prawne i praktyczne uchylenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości i skierowania sprawy do ponownego rozpoznania |
| Skutki prawne i praktyczne uchylenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości i skierowania sprawy do ponownego rozpoznania. Zgodnie z art.33.1 obowiązującego prawa upadłościowego i naprawczego (Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Dz.U. Nr 60, poz.535, dalej pun) „Zażalenie przysługuje na postanowienie sądu kończące postępowanie oraz w przypadkach określonych w ustawie”. Postanowienie o ogłoszeniu upadłości kończy postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości, w związku z tym zarówno w przypadku ogłoszenia upadłości jak i oddalenia wniosku zażalenie przysługuje. Na skutek rozpoznania zażalenia na postanowienie o ogłoszeniu upadłości sąd okręgowy władny jest postanowienie sądu rejonowego utrzymać w mocy, zmienić (oddalić wniosek) albo uchylić i skierować do ponownego rozpoznania przez sąd upadłościowy (sąd rejonowy). I według art.386 kpc powinien to uczynić, gdy uzna iż sąd I instancji nie rozpoznał w postępowaniu istoty sprawy, albo gdy wymagane jest postępowanie dowodowe. Czy jednak na pewno skutkiem uchylenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest zniweczenie tego postanowienia i zakończenie trwającego postępowania upadłościowego? Czy rzeczywiście wprost na podstawie postanowienia uchylającego postanowienie o ogłoszeniu upadłości, upadły (dłużnik) ma prawo domagać się od syndyka natychmiastowego wydania ksiąg handlowych i majątku, czy zatem automatycznie winno mu zostać zwrócone władztwo nad majątkiem? Czy z chwilą uchylenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości automatycznie syndyk traci swoją funkcję? Odpowiedź na tak postawione pytania wcale jednoznaczna nie jest, a spowodowana uchyleniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości sytuacja ma istotne znaczenie praktyczne właśnie w zakresie władztwa nad majątkiem upadłego - w przedziale czasu pomiędzy uchyleniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości a ponownym rozpoznaniem sprawy przez sąd upadłościowy. W doktrynie pojawiają się dwa sprzeczne ze sobą poglądy. Według jednego z nich postanowienie uchylające postanowienie o ogłoszeniu upadłości na skutek uwzględnionego zażalenia całkowicie niweczy skutki ogłoszenia upadłości i automatycznie wznawia ukończone tym postanowieniem postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Źródła takiego poglądu jego zwolennicy wskazują w ogólnie obowiązujących przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Według poglądu drugiego mimo uchylenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości postanowienie upadłościowe trwa, aż do momentu ponownego rozpoznania sprawy przez sąd upadłościowy (sąd rejonowy). Oparcie dla tej z kolei tezy jej zwolennicy wywodzą z przepisów ustawy – prawa upadłościowego i naprawczego. Poza sporem jest, iż prawo upadłościowe i naprawcze w stosunku do ogólnie obowiązujących przepisów prawa ma charakter lex specialis. Przepisy księgi pierwszej części pierwszej Kodeksu postępowania cywilnego (z wyjątkiem przepisów o zawieszeniu i wznowieniu postępowania) można zastosować do postępowania upadłościowego jedynie w sprawach nieuregulowanych ustawą (art.229 pun). Według przepisów ustawy (pun) wszczęte postępowanie upadłościowe może się zakończyć jedynie umorzeniem (art.361 pun) , zakończeniem (art.368 pun), albo też uchyleniem postępowania upadłościowego (art.371 pun). W art.361 pun ustawodawca wymienia zamknięty katalog przesłanek, które obligują sąd do umorzenia postępowania upadłościowego: 1) majątek po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania; 2) wierzyciele zobowiązani uchwałą zgromadzenia wierzycieli albo postanowieniem sędziego-komisarza, nie złożyli w wyznaczonym terminie zaliczki na koszty postępowania, a brak jest płynnych funduszów na te koszty; 3) wszyscy wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności, żądają umorzenia postępowania. Przesłanką do zakończenia postępowania upadłościowego (obejmującego likwidację majątku) jest według prawa upadłościowego i naprawczego wykonanie ostatecznego planu podziału funduszów masy upadłości (art.368.1 pun) lub zaspokojenie wszystkich wierzycieli upadłego (art.368.2 pun). Uchyleniu, postępowanie upadłościowe – według treści art.371 pun podlega jedynie w razie prawomocnego odrzucenia albo oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Skoro zatem ustawa (pun) nie wskazuje uchylenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości jako przesłanki do umorzenia, zakończenia, ani uchylenia postępowania upadłościowego należałoby uznać, iż do chwili ponownego rozpoznania przez sąd upadłościowy (rejonowy) sprawy o ogłoszenie upadłości postępowanie upadłościowe trwa. W myśl takiej tezy na skutek postanowienia o uchyleniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości syndyk wcale nie traci automatycznie legitymacji do wyłącznego zarządzania majątkiem upadłego i wręcz ma obowiązek to czynić - co najmniej do ponownego rozpoznania sprawy przez sąd upadłościowy. Według ustawy jego legitymacja może wygasnąć bowiem jedynie z chwilą prawomocnego umorzenia postępowania upadłościowego, prawomocnego zakończenia postępowania, jego uchylenia lub odwołania syndyka. Odwołanie syndyka może zaś nastąpić jedynie według przepisów ustawy (pun): w przypadku zmiany postanowienia o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego na postanowienie o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu (art. 158.2 pun) lub w przypadkach wymienionych w art.170.1, 2 i 3 pun. Przyjęcie za prawidłowe takiego rozumowania uzasadnia pogląd, iż po uchyleniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości, a przed ponownym rozpoznaniem sprawy syndyk wcale majątku wydawać nie powinien. Oczywiste wydaje się, iż do momentu ponownego rozpoznania sprawy z ostrożności powinien powstrzymać się przed podejmowaniem nieodwracalnych decyzji majątkowych i raczej administrować niż likwidować. Jak się wydaje wybór właściwej z dwu przedstawionych tez zależy chyba wyłącznie od uznania, czy okoliczność uchylenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest czy nie jest „sprawą uregulowaną w ustawie” (pun). Jeżeli przyjąć, iż sprawa ta w ustawie uregulowana nie została, to skutków prawnych postanowienia uchylającego postanowienie o ogłoszeniu upadłości należałoby poszukiwać poza nią - w kpc. A w takim przypadku skutki prawne postanowienia o ogłoszeniu upadłości jednak zostałyby tym samym zniweczone, trwałoby za to autonomiczne postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości, a w miejsce syndyka musiałby pojawić się tymczasowy nadzorca sądowy (w przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika zabezpieczenia majątku poprzez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego jest obligatoryjne – art.38.1 i 2 pun). Odmiennie, jeżeli przyjąć iż prawo upadłościowe i naprawcze, choćby pośrednio (art.371 pun) „sprawę reguluje” to przepisy kpc w ocenie opisanej sytuacji nie miałyby zastosowania i tezę o trwaniu postępowania upadłościowego po wydaniu na skutek postępowania zażaleniowego postanowienia o uchyleniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości trzeba by uznać za trafną. Mirosław A. Kamiński Autor jest syndykiem, członkiem Stowarzyszenia Praktyków Prawa Upadłościowego i Likwidatorów, rzecznikiem prasowym Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń Syndyków i Likwidatorów |